GJUHËSIA
Studimet në fushën e gjuhësisë, së pari janë lidhur me ato për gramatikën, duke u marrë kryesisht me strukturën fonetike, morfologjike e sintaksore të shqipes dhe janë sintetizuar në shumë monografi e në veprën përgjithësuese në tre vëllime “Fonetika dhe Gramatika e gjuhës së sotme shqipe”, e cila u ribotua në dy vëllime me titull “Gramatika e gjuhës shqipe”, ku janë përfshirë morfologjia dhe sintaksa. Janë botuar gjithashtu studime e monografi për kategori e çështje të veçanta të gramatikës së shqipes, të mbështetura në një lëndë të pasur gjuhësore.
ZHVILLIMI DHE STANDARTIZIMI
Problemet e kulturës së gjuhës, të historisë së zhvillimit të shqipes letrare si dhe procesi i standardizimit e i kodifikimit të saj janë bërë objekt studimesh të veçanta dhe i veprimtarive shkencore të rëndësishme si “Kongresi i drejtshkrimit të gjuhës shqipe”, (1972) Konferenca Shkencore “Shqipja standarde dhe shoqëria shqiptare sot” (2002), Konferenca shkencore “Shqipja në etapën e sotme: politikat e përmirësimit dhe të pasurimit të standardit” (Durrës 2010) etj. Rezultatet në këto fusha kanë gjetur pasqyrim në veprat normative të karakterit të përgjithshëm, por dhe të veçantë si “Drejtshkrimi i gjuhës shqipe” dhe “Fjalori drejtshkrimor i gjuhës shqipe”.
DIALEKTET
Studimi i dialekteve të shqipes ka formuar një nga drejtimet e kërkimit shkencor të Institutit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë që nga themelimi i tij. Janë kryer kërkime dialektologjike në 300 pika në Republikën e Shqipërisë dhe në shumë pika në trojet e shqipes në Kosovë, në Maqedoni, në Mal të Zi dhe në ngulimet e arbëreshëve të Italisë. Rezultatet e kësaj pune janë kurorëzuar me krijimin e kartotekës dhe fonotekës së dialektologjisë shqipe, me hartimin e një numri të madh skicash dialektologjike dhe me përgatitjen dhe botimin e “Atlasit Dialektologjik të Gjuhës Shqipe” (dalë nga shtypi në Napoli, nën kujdesin e Institutit Oriental të Napolit).
HISTORIA E SHQIPES
Studime të rëndësishme janë kryer edhe në fushën e historisë së shqipes të raporteve të saj me gjuhë të tjera sidomos me gjuhët e Ballkanit dhe në fushë të etimologjisë së saj. Arritja kryesore në këtë fushë është vepra në shtatë vëllime e E. Çabejt “Studime etimologjike në fushë të shqipes”. Akademiku Kolec Topalli ka përgatitur “Fjalorin etimologjik të gjuhës shqipe” (me tri vëllime) që është në proces botimi.